هنگامی که بین دو یا چند نفر اختلافی به وجود می آید ، طرفین می توانند با توافق یکدیگر اختلاف خود را در خارج دادگاه حل کنند.در این صورت اشخاص حقیقی به عنوان داور منصوب می شوند و درباره اختلاف ، رای صادر می کنند.رای داور قطعی می باشد و فقط جهت ابطال (به جهت امور شکلی) می توان در مدت مشخص به دادگاه مراجعه کرد.در صورت انقضائ مدت اعتراض به رای داور و یا تایید ان از سوی دادگاه، رای داوری قابلیت اجرا توسط نهاد های قانونی را دارد. داوری می تواند به صورت موردی (ارجاع به شخص خاص) یا سازمانی باشد. طرفین می توانند پیش یا پس از دعوا  درباره انتخاب داور توافق کنند یا می توانند هنگام دعوا به دادگاه مراجعه نموده و در صورت لزوم دادگاه آنها را به داوری ارجاع دهد.شرط داوری مستقل از قرارداد اصلی می باشد و این بدان معناست که حتی در صورت بطلان قرارداد اصلی ، شرط داوری علی الاصول صحیح می باشد.

از مهم ترین مزایای داوری ، می توان به رسیدگی بدون تشریفات و اطمینان به بی طرفی داوری و شناسایی و اجرای آراء داوری در تمام کشورهای عضو کنوانسیون نیویورک اشاره نمود.این در حالیست که رای صادره از دادگاه فقط قابلیت شناسایی و اجرا در کشور مقر دادگاه را دارا می باشد.همین مزایا باعث شده که برای حل اختلافات ناشی از انعقاد قراردادهای تجاری ، افراد به داوری رجوع نمایند.

داوری داخلی:

این نوع داوری هنگامی مطرح می شود که کلیه عناصر داوری(طرفین دعوا ، موضوع دعوا ، داوران ، محل اجرای رای ، قانون اجرا) به یک قلمرو سیاسی اختصاص داشته باشند.رای داور باید موجه و مدلل بوده و مخالف با قوانین موجود نباشد.در ایران ، داور نمی تواند از مقامات قضایی باشد.طرفین می توانند به مرکز داوری کانون وکلای دادگستری مرکز و یا اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران مراجعه نمایند.

یکی دیگر از نهادهای داوری ، مرکز داوری اتاق تعاون می باشد که به اختلافات میان اعضای تعاونی ها رسیدگی می نماید.

در مرکز داوری اتاق بازرگانی رویه به این صورت است که خواهان دادخواست را به دبیرخانه مرکز داوری تسلیم نماید. پس از دریافت دادخواست ، دبیرخانه یک نسخه از دادخواست و اسناد و مدارک ضمیمه آن را به خوانده ابلاغ می نماید و خوانده موظف است در داوری داخلی ظرف ده روز و در داوری بین المللی ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ ، پاسخ خود را به دبیرخانه تسلیم نماید.

پس از تبادل اولیه لوایح ، داور تعیین می شود و پس از اعلام قبولی او دبیرخانه پرونده را به داور تسلیم می نماید.داوری از تاریخ ابلاغ موضوع به داور و طرفین شروع می گردد.

ثبت دادخواست در مرکز داوری اتاق بازرگانی به صورت آنلاین هم صورت می پذیرد.

http://arbitration.ir/arbitrationrequests/index

مقررات حاکم بر داوری داخلی طبق قانون آیین دادرسی مدنی می باشد.

داوری بین المللی:

این نوع داوری هنگامی مطرح می شود که طرفین برای حل اختلاف بین المللی (زمانی یک اختلاف واجد وصف بین المللی می شود که یکی از عناصر دعوا خارجی باشد ) توافق کرده باشند به داور مراجعه کنند.طرفین می توانند در قانون حاکم بر موافقت نامه داوری ، قانون حاکم بر آیین رسیدگی داوری ،و بر قانون حاکم بر ماهیت داوری توافق نمایند.

همانطور که ذکر شد طرفین می توانند شرط داوری را ضمن قرارداد اصلی ذکر کنند یا در قراردادی جداگانه داوری را توافق نمایند. در شرط داوری ، طرفین می توانند با توافق یکدیگر، داور ، حدود اختیارات داور ، مقر داوری ، زبان مورد استفاده در جلسه داوری را انتخاب نمایند.معمولا در قوانین مصوبه هر یک از سازمان ها شرطی به عنوان شرط نمونه آورده شده است که طرفین با آوردن همان شرط در قرارداد خود می توانند داوری را به آن سازمان ارجاع دهند. مزیت آوردن شرط نمونه در قرارداد ها این می باشد که سازمان دیگر موظف نیست صلاحیت خود را بررسی نماید.

مهم ترین روش های بین المللی داوری تجاری ، آنسیترال و دیوان داوری اتاق بازرگانی بین المللی می باشند.

کمیسیون حقوق تجارت سازمان ملل متحد (UNCITRAL)، مقررات داوری را مورد تصویب قرار داده است که این مقررات ، کاربردی جهانی دارد. به موجب این مقررات ، هیات داوری می تواند داوری را هر گونه که خود تشخیص می دهد ، اداره نماید.

اتاق بازگانی بین المللی(ICC) با هدف جمع آوری عرف های تجاری کشورهای مختلف در مقرراتی واحد و تشکیل گروه های تخصصی تجاری تشکیل شده است.دیوان داوری اتاق بر اساس قواعد داوری عمل می کند.به این صورت که طرفین باید در شرط داوری، ذکر نمایند می خواهند داوری را به این سازمان ارجاع دهند.

در صورت بروز اختلاف ، هر یک از طرفین ( یا وکیل هر یک از طرفین ) می تواند به سازمان مراجعه نماید.پس از تسلیم درخواست داوری توسط خواهان ، (که در آن مشخصات دو طرف و شرح خواسته آمده است) دبیرخانه مبلغ پیش پرداخت موقت را به خواهان اعلام می کند و پس از دریافت مبلغ، مدارک را به خوانده ارسال می نماید و خوانده 30 روز جهت پاسخ دادن به ادعای خواهان فرصت دارد. پاسخ دریافت شده از خوانده، به خواهان نیز ابلاغ می گردد.پس از آن دیوان داوری اتاق ، وجود قرارداد داوری را بررسی می نماید و در صورتی که خوانده اعتراض به صلاحیت کرده باشد ، دیوان داوری اتاق ، پس از تایید وجود قرارداد داوری به صلاحیت خود رسیدگی می نماید. اصل بر این است که داور یک نفر است مگر طرفین به گونه دیگری توافق کرده باشند. که در آن صورت ، تشکیل هیات داوری داده می شود.

در داوری بین المللی، هنگامی که رای صادر می شود هر یک از طرفین می تواند رای را برای شناسایی و اجرا به هر یک از 146 عضو کنوانسیون نیویورک (مصوب 1958) مراجعه نمایند.کشور ایران هم عضو کنوانسیون نیویورک می باشد.

مهمترین دلیل استفاده از این روش ، بی اعتمادی به محاکم قضایی ملی می باشد.

مزایای داوری بین المللی:

1-طرفین می توانند در قانون حاکم بر موافقت نامه داوری، قانون حاکم بر آیین رسیدگی داوری، قانون حاکم بر ماهیت داوری توافق نمایند.

2-در داوری، شخصی که به عنوان داور منصوب می شود تخصص لازم (مرتبط با دعوا) را دارد ولی در ارجاع پرونده به دادگاه ها این گونه نیست.

3-در داوری ، دعوا به صورت محرمانه باقی می ماند در صورتی که در ارجاع پرونده به دادگاه ها ممکن است اسرار بازرگانی طرفین فاش شود.

4-در اغلب موارد ارجاع پرونده به داوری، هزینه کمتری نسبت به دادگاه دارد.

5-داوری، تشریفات رسیدگی در دادگاه را ندارد.

6-در اکثر موارد طرفین به دادگاه متبوع یکدیگر اعتماد ندارند ولی به دلیل آن که داور را با توافق یکدیگر انتخاب می نمایند به بی طرفی داور اطمینان دارند.

7-رای داوری در تمام کشورهایی که عضو کنوانسیون های مربوط به داوری هستند قابل شناسایی و اجرا می باشد.

رویه داوری:

به دلیل غافلگیر نشدن طرفین در جلسه داوری و در نتیجه به تعویق افتادن جلسه داوری ، طرفین قبل از شروع داوری ، مدارکی را تهیه می کنند و بین خود تبادل می نمایند. به این مدارک ، لوایح می گویند.گاهی ممکن است داور تقاضای رویت لوایح را پس از ابلاغ به طرف دیگر ، داشته باشد. با اجازه داور ، طرفین می توانند لوایح را تا پایان جلسه رسیدگی اصلاح نمایند.در زمان تبادلات مقدماتی لوایح ، طرفین هر زمان که بخواهند می توانند تقاضای روشن کردن نکات قید شده در لوایح را بنمایند.

نکاتی که عمدتا در لوایح ذکر می شود به شرح زیر می باشد:

1-نکات دعوا:

1-1:اظهار کتبی خواهان.

1-2:مقدار خواسته.

1-3:توضیحات کلی در مورد مدارکی که در جلسه دادرسی ارائه خواهد شد.

2-نکات دفاع مبنی بر رد کلی یا جزئی از ادعای خواهان(توسط خوانده مطرح می شود.)

3-نکات دعوای متقابل(توسط خوانده مطرح می شود.)

4-نکات جوابیه به دفاعیه(توسط خواهان مطرح می شود.)

5-نکات دفاع در مقابل دعوای متقابل(توسط خواهان مطرح می شود.)

6-نکات جوابیه به دفاع خواهان در مقابل دعوای متقابل(توسط خوانده مطرح می شود.)

بعد از مرحله تبادلات مقدماتی لوایح ، نوبت به مرحله افشاء و بازرسی می رسد. در مرحله افشاء طرفین به تبادل لیست مدارکی که در تصرف هر طرف بوده یا می باشد ، می پردازند. به طور کلی باید هر مدارکی که در حفاظت یا تصرف هر طرف می باشد-صرف نظر از این که شخص می خواهد در آن دعوا به آن مدرک استناد کند یا خیر- به طرف دیگر ابلاغ شود البته بعضی مدارک از این قاعده مستثنی می باشند.در مرحله بازرسی ، مدارکی که در مرحله افشاء لیست شده اند ، توسط داور بررسی می شوند و هر یک از طرفین ، در صورت لزوم ، می توانند تقاضای رویت هر مدرک قید شده در لیست ارسالی طرف مقابل را بنمایند و با توافق طرف مقابل ، از مدارک نسخه برداری کند.

پس از این مراحل ، نوبت به جلسه رسیدگی می رسد.همانطور که ذکر شد آیین دادرسی توسط داور ، به وسیله توافق طرفین تعیین می شود.در این جلسه ، داور باید نکات لازم جهت اداره جلسه را ذکر نماید.پس از اظهارات مقدماتی داور ، نوبت به خواهان می رسد که باید داور را متقاعد نماید که ادعای او را بپذیرد. پس از اظهارات خواهان ، نوبت به ارائه مدارک یا فراخواندن شهود جهت اثبات صحت ادعاهای خود می رسد. پس از شهادت شهود، نوبت به اظهارات خوانده و ارائه مدارک وی می رسد که باید به ادعای خواهان پاسخ دهد.پس از به پایان رسیدن اظهارات خوانده ، داور مداخله می نماید و اگر سوالی از شهود داشته باشد مطرح می نماید.پس از شهادت شهود نوبت به اظهارات نهایی خوانده و خواهان می رسد و پس از آن داور رای می دهد.

با وجود شروع مراحل مقدماتی داوری ، طرفین هر زمان که بخواهند می توانند با یکدیگر مصالحه کنند.